Sê têgîn kurdî cîhanî
1/ Mûzîk: (music)
Ta roja hîro pir mirov nizanin kû têgîna ‘’mûzîk’’ ji ku zimanê kurdî hatî.
Gelo çima ev têgîn kurdî ye??
Li gor min ev têgîn kurdî ye û ji zimanê me derbasî zimanê Yonaniyan bûyî û bi rêya wan gihîştî Ewrupa wek peyva macîk (cadûbazî). Peyva macîk di pirtûka “Avêsta” de hatî nivisandin.
Jiber di zimanê kurdî de peyva (mû) û (zîk) herdû hene. Dema em vedigerin dîroka mûzîkê, em dibînin hemû têlên sazên mûzîkê ji (mû) dihatin ristin û çêkirin.
Û wek em zanin, di zimanê kurdî de peyva (zîkezîk) heye û ew ji peyva (zîk) hatî sazkirin û ev dide xuyakirin kû ev têgîgnek lêkdireve. Û herwisa em dibînin çawa ciyê xwe digire û wateyê dide û bilêvkirina peyvê her wekî xwe mayî û nehatî guhartin.
Mû + zîk ——-> mûzîk.
Ji bilî wê em baş dizanin, kû yekemîn nota mûzîkî li bajarê kurdan (Ugarêt) li Rojavayî Kurdistanê hate danîn berî hezar salan berî zayînê û nirdebana (Silem) mûzîkî ya hatî bikaranîn (7) hefteyî bû.
2/ Post: (post)
Gelek zimanzanên Ewrupî dibêjin ev têgîn ji peyva latînî (pasita) hatî. Û pasita tê wateya cî an xana li ser rêyan. Ez vê şirovê dirust nabînim û ciyê xwe nagire û ev ji we re sedem û belgeyên min.
Heger têgîna posta hîro ji peyva (pasita) hatibûya, pêwîst nedikir bilêvkirina peyvê bihata guhartin û nejî peyva (offic) lê zêde bikirin bûna. Di kurdî de peyva “xan” heye û dema tu bibêjî (xan) her kurdek zane xan çî ye û tu li ser çi daxivî.
Li gor min ev têgîn kurdî ye.
Gelo çima kurdî ye?
Di zimanê kurdî de peyva (post) heye û bi hezar salan kevne. Û tu ji kîjan kal û pîra Kurd ya kû nizane bixwûne û nejî binivisîne bipirsî post çî ye??
Wê yekser ji te re xeber de post çî ye û çawa çê dikin û here postekî ji hundir ji te re hûne.
Duyemîn, ta roja hîro Kurd li Kurdistanê postan di malan de bikar tînin. Û wek em dizanin berê mirovan “name” li ser postên dêwer dinivisandin û ji hev re dişandin. Û her nameyek postek bû. Berê kurdan digotin postek ji me re hatî yanê nameyek bi zimanê hîro.
Sêyemîn, bilêvkirina peyva (post) bihezar salan nehatî guhartin û wekî xwe mayî û wisa jî derbasî nav gelên Ewrupî bûyî. Em wek Kurd dibêjin “postxane”yanê (xaniyê postê). Hev jî hevdû digire wek têgînek lêkdirev hatî sazkirin. Û di zimanê me de têgînên wisa pirin mîna:
Dermanxane, xwarinxane, nexweşxane, zorxane, meyxane, …..
3/ Borgiwaz: (bourgeoisie)
Ev têgînek kurdî zor kevne û hemû zimanan ji zimanê kurdî birinî.
Gelo, Çima kurdî ye?
Peyva “Borgiwaz” ji peyva (Borg) hatî û ew tê wateya ciyê bilind an berz. Wek em ji dîrokê zanin, mirovên dewlemend berê malên xwe li ciyê berz digirtin an ava dikirin û kesên xizan jî li jêr an ciyê nizim malên xwe ava dikirin û dijîn û di navbera herdû çînan de cûdahî hebû.
Jiber wê em peyva “Borgiwaz” wek peyva dewlemend şirove dikin û ev jî rastî ye û em dibînin, hemû zimanên din yên ev têgîn ji zimanê me birinî wisa ew jî wisa vê peyvê şirove dikin.
Borg + waz ——–> Borgiwaz.
Li dawiya vê nivîserê ez dixwazim vê bibêjim, me bi çavên xwe dît kû ev her sê têgînanin kurdîn e û li cîhanê tevde belabûnî û pir Kurd hene ta roja hîro nizanin kû ev têgînên me ne!!!! Divê Kurd bi zimanê xwe serbilind bin û bizanibin kû zimanê kurdî, çendî kevn, nazik û dewlemen de.
Daxwaza min ji her kurdekî, fêrî zimanê xweyî zikmakî bibe û ji bindestiya ziman û çanda dijmin û neyaran rizgar bibin.
08 – 02 – 2022
+++++++++++++++++++++++++++++++++
Têgîn: term – مصطلح
Lêkdirev: compound – مركب
Dewlemend: rich – ثري، غني
Meyxane: bar – خمارة
Zorxane: fitness center – النادي الرياضي
Fêrbûn: to learn – تعلم
