صورة اخرى من لغتنا الكوردية – بيار روباري

Wêneyek din ji zimanê meyî kurdî

Beyar Robarî

Bihezar salan berî zayînê (bz), ziman tevde biçûk bûn û zimanê kurdî tevê. Dema em dibêjin ziman biçûk bûn, yanê peyvên xwe hindik bûn. Ziman hemî bi demê re dewlemend û fere bûn.

Piştî ziman pir fere bûn ji her tiştekî navekî re hate danîn, vê rewşê gelek sergêjî bixwe re anîn û pir Kurd hîro, metmayî dimîn û rastiya peyvan nikanin ji hevdû derkin numîne: Nar û hinar.

Berê kal û babên me, jiber çîkiya zimên, peyvek jibo gelek tiştan bikar tanîn. Lê hîro ne wisa ye.

Vê care, ez dixwazim li ser du peyvan ji peyvên kurdan berî hezar salan , jibo gelek tiştan bikar tanîn rawestim û şirovekim û peyv jî ev in:

1- Pîl:

Pîl: shoulder – الكتف

Pîl: liver – الكبد

Pîl: the elephant  – الفيل

Pîl: battery – بطارية

Pîl:  tin  –  القصدير

Pîl: white iron –  الحديد الأبيض

Pîl: flashlight  –  مصباح يدوي (البيل)

We dît çawa berê kurdan peyva “Pîl” jibo çend tiştan bikar tanîn. Û wek hûn dizanin gelek ji van tiştan navên xwe taybetî û cûda hene roj hîro. Ev jî tiştek asayî ye, jiber zimanê me wek hemû zimanan pêşde çûyî û gelek fere bûyî.

Hîro em Kurd jibo peyva ingilîzî (shoulder) peyva “mil” bikar tînîn.

Jibo têgîna (liver) em peyva “kezeb” bikar tînîn.

Û jibo peyva (tin) em “bafûn” bikar tînîn.

Û jibo peyva (white iron) em têgîna “hesinê sipî” bikar tînîn.

Û jibo peyva (flashlight) em “Pîl” bikar tînîn.

كلمة “البيل” التي يستخدم العرب أخذوها عن المفردة الكردية “پيل”، وبسبب عدم وجود حرف (پ) الكردي في اللغة العربية إستبدولها بحرف (ب)، وهكذا أصبحت التسمية “بيل” في العربية. في السنوات الأخيرة وضمن حملة تعريب المفردات التي قام البعثيين السوريين عربوا هذا المصطلح وسموه (مصباح يدوي)، مثلما عربوا المصطلح الكردي “دكان” وسموه المتجر أو المحل، ونفس الشيئ مع المصطلح الكردي “قصاب”، وسموه الجزار، وتتون سموه تبغ. ولكن هناك مصلحات كردية لم يستطيعوا تعريبها مثل: الكهرباء، وزير، جماهير، فستان، مهرجان، برنامج، رزنامة، برهان، سرسري، دستة، دزينة، كمرك، بازار، قليون، أرجيلة، طاولة، تنبور، كوز، بير، شطرنج، قدح، … إلخ

&&&&&&&

2- Nar:

Peyva “Nar” di zimanê kurdî de, çar (4) wateyên xwe hene. Berê ziman wek me got, pir biçûk bûn û peyvên xwe hindik bûn, jiber wê milet peyvek an têgînek jibo gelek tiştan bikar tanîn.

Bi demê re, zimanê me fere bû û jiber wisa em dibînin kû tiştekî du an sê navên xwe hene, ev jî tistek asayî ye û di hemû zimanan de ev tişta heye. Û me kurdan peyva “Nar” jibo çar tiştan bikar tanî û ew jî ev in:

Nar:  beloved  –  محبوبة، محبوب

Nar:  pomegranate  –  رمان

Nar:  flame  –  لهب

Nar:  fire   –  النار

Nar:  folk literature  –  الأدب الشعبي

Roja hîro têgîna “Nar” em tenê biwateya peyva ingilîzî (beloved) bikar tînin.

Jibo peyva (pomegranate) me kurdan têgîna “hinar” peyda kir.

Û jibo peyva (flame) îngilîzî me têgîna “alaf” me peyda kir.

Û jibo peyva (fire) îngilîzî me têgîna “agir” peyda kir.

Û jibo peyva (folk literature ) îngilîzî, me têgîna “Edeba gelêrî” peyda kir.

Ev tişt dema ziman fere û dewlemend bû bi demê re pêkhat û jibûna em tiştan ji hevdû bi derkin. Yanê me her tiştekî navek taybetî jêre danî û wisa zimanê me fere û mezin bû. Dem tu bi “Hinarê” re hîro bibêjî nar, kurdê bi te re bibêjin ev çewt e!!! Navê xwe hinar e. Lê hîn, hin Kurd hene bi hinaran re dibêjin NAR. Di bingeha xwe dîrokî de rast e, lê belam hîro zimanê me gelekî dewlemen de û her tiştekî navek xwe serbixwe heye û divê em Kurd tenê wî navî bikar hûnin da tevlehevî di serê kurdan de çê nebe.

Nebes wisa, belam me kurdan pir peyvên nû ji têgîna NAR sazkirinî an çêkirinî û ji wan peyvan: Narîn, Narinc, Narincok, Narincokî, Nardilî, Nare-nar, ….

Narîn:  slim  –  نحيل، نحيف، معتدل القامة

Narinc:  orange  –  البرتقال

Narincok:  mandarin  –  اليوسفي

Narincî: the color orange   –  اللون البرتقالي

Ji bilî wê, Ereban peyva “Nar” ya me bir û bikar anîn û negotin ev peyvek kurdî ye, jiber sedemên siyasî û deynî (olî).

كلمة النار التي يستخدمها العرب، مأخوذة عن المصطلح الكردي “نار”، وهو مصطلح قديم للغاية وله أربعة معاني وهي: النار، اللهب، الرمان، المحبوب/المحبوبة.

ونفس هذا المصطلح موجود في اللغات الهندو- إيرانية كلها منها: اللغة الكردية، الفارسية، الأوردو، البشتو، .. إلخ. هذا إضافة لوجود العديد من الأغاني الكردية الكلاسيكية القديمة التي تحمل نفس التمسية أي (نار). ولدينا عدد كبير من الكلمات المشتق من نفس هذا المصطلح.

 

قبل (10.000) عشرة ألاف سنة، أو حتى (6000) ستة ألاف سنة، كانت اللغات جميعها صغيرة بمعنى مفرداتها قليلة، وهذا كان حال اللغة الكردية أيضآ. فكان الناس تستخدم مصطلح واحد لعدة أشياء وهذه الخاصية كانت موجودة في جميع اللغات من حول العالم. ولكن مع تطور الحياة وزيادة الأشياء والأدوات كان لا بد من خلق مفردات جديدة، وإعطاء كل شيئ إسم خاص له، وهكذا تطورت اللغة الكردية ونمت وتوسعت كثيرآ، وخاصة بعد إكتشاف أسلاف الشعب الكردي:

1- الزراعة. 2- تدجين الحيوانات. 3- بناء القرى والمدن. 4- إختراع الكتابة، 5- الخط المسماري. 6- الشعر. 7- الأدب بنوعيه (نار، گالا). 8- الملكية الخاصة. 9- فرز المجتمع للطبقات. 9- بناء المعابد. 10- السقاية. 11- صناعة القوارب والسفن. 12- التجارة. 13- صناعة الأدوات. 14- تعدين المعادن. 15- الأختام.

نعم كل هذه الإختراعات إخترعها أسلاف الشعب الكردي كل هذا ساهم في تطور وتوسع اللغة الكردية وإزدهارها قبل جميع اللغات في العالم وهي إم اللغات الهندو – أوروبية. ولا توجد لغة في العالم بأسره لم يتأثر باللغة الكردية.

وللتأكيد على كردية كلمة “نار” وقدمها وأصالتها، فهي تعود إلى زمن السومريين أسلاف الشعب الكردي الحالي. والسومريون هم قبيلة كردية نزلت من مدينة “گوزانا” مهد الإمة الكردية، وتقع في منطقة “جي – زيره” أي الجزيرة ا في غرب كردستان. والسومريون هم أول من وضع أساس الأدب الديني “گالا”، وهو أدب يغلب عليه الحزن والرسمية، وكان في بدايته شفهيآ قبل إكتشاف الكتابة، ولكن أخذ شكلآ كتابيآ بعد إختراع الكتابة ،وبداية التاريخ في سومر أجداد الكرد في جنوب كردستان المحتلة اليوم من العربان

والمقصود كامل العراق الحالي والكويت والبحرين.

الأدب الثاني كانوا يسميه السومريون أدب “نار” أي بمعنى أدب الشعب وهذا يشمل: الحب، العشق البطولات، الملاحم، وهذا كله مرتبط بالمشاعر الإنسانية الجياشة النارية. ومن هنا نعلم أن أصل هذا المصطلح كردي بحت 100% مئة بالمئة، والكتاب العرب الذين إدعوا عربية هذا المصطلح، مجرد مجموعة من الكذابين والمدلسين وسراق الحضارة والتاريخ واللغة الكردية ومعهم التتار والفرس وحتى اليهود.

 

وعندما أقول هؤلاء الكتاب العرب والمستعربيين سراق لدي ممتساكات على ذلك، طبعآ لا أقصد جميع الكتاب والباحثين أبدآ. هناك كتاب يسمون عربآ مجازآ ولكنهم كانوا موضوعيين ومهنيين بكل معنى الكلمة مثل الكاتب المصري الراحل “سيد القمني”. بعكس اللص والمدلس “ماجد الخزلي” هذا المستوطن الذي جلبه المقبور صدام حسين إلى مدينة كركوك الكردية، الذي سرق المفهومين وإدعى بكل وقحاحة وسلافة أن كلمة “گالا” عربية!! ولكن لم يقل لنا هذا الدجال واللص، متى كان في اللغات السامية جميعها ومنها العربية حرف (گ) الكردي؟؟ وكلمة گالا موجودة في عدة لغات هندو-أوروبية، وبينما لا وجود لها في اللغات السامية نهائيآ.

سيكون لي دراسة تاريخية عن الأدبين السومريين “گالا، نار” وسأفضح هذا اللص والمزور كما فضحته في مواضيع تاريخية أخرى وبالدلائل والوثائق. لم يعد بإمكان أحد على وجه الأرض أن يسرق تاريخنا وحضارتنا ولغتنا وأدبنا الكردي، هناك اليوم جيل كردي متعلم ومثقف ثقافة عالية جدآ، وفي جميع مجالات الحياة ومنها: التاريخ واللغة، ويتقنون العديد من اللغات العالمية، ولم يعد الكرد شعبآ مقفولآ عليه باب العلم والمعرفة بعد تحرره من السيطرة الإعلامية الرسمية لمحتلي كردستان، وأنا فخور بهذا الجيل الرائع وسعيد أيضآ.

ومصطلح (أدب) نفسه الذي يسخدمه العرب، مأخوذ هو الأخر عن المفردة الكردية السومرية (أدابا). وعمر هذا المصطلح أقدم من كل العرب، قليلآ من الخجل والحياء.

Peyva “Gal” têgînek kurdî resene û vedigere dema Kurdên Somerî. Û Somerî bixwe hozek (qebîle) kurdî ye û ew ji bajarê “Gozana” ya kû li herêma Cî-Zêrê (Cizîrê) dikeve barkirin û daketin Başurî Kurdistanê û li wir şaristaniyek mezin

ava kirin.

Someriya du şêweyên edebê (wêjeyê) peydakirin û ew cara yekmîn bû kû dî dîroka mirovahiyê de tiştek wisa hat peydakirin. Edeb jî ev bûn: “Gela û Nar”.

Edeba Gala:

Ev edeba deynî (olî) bû û di Magan de (mandegehan) û şahiyê deynî dihat bikar anîn.

Çima ev nav?

Ev jiber kû dema Dedeyan (mirovên deyndar) sirûd dixwandin di berxwe de dikirin galegal, yanê di dixwandina sirûdan de zimanê wan ne zelal bû. Ta roja hîro em Kurd dibêjin: Meke gale-gal.

Yanê devê xwe baş veke û baxive, da kû kesên guhdariya te dikin ji te têbighînin.

Û kî ji we bixwe kane peyva “Gall” di zimanê Holendî de jî bibîne, lê belam tu nikanî vê peyvê di zimanê Samî de bibînî an rastê werî.

Edeba Nar:

Wek me li destpêkê ev têgîn şirove kir û got gelek wateyê xwe hene. Yek jê wateya kesê tu jê hezdikî yanê evîndarê te “Nara te an Narê te”.

Em baş dizanin kû: evîn, hezkirin, kel, girî û şewat hemî bi hest û xwûna mirov e girêdayî ne. Dema evîndarek ji evîna xwe dibe, agir bi dilê wî/wê dikeve. Agir li vir biwateya şewat û êş û germî tê.

Jiber wê kal û babên kurdan yanê Someriyan ev nav li vê cûreyê wêjeyê/edebê kirin û gotin: Edeba Nar.

Û ev peyv ta roj hîro di zimanê kurdî de, ciyê xwe digire û Kurd birojane bikar tînin û gelek stranên me yên gelêrî hene bi vî navî. Û herwisa me gelek peyvên nû  ji vê peyvê sazkirin bi demê re wek: Narîn, narinc, narincok, narincî, nardil, nare-nar, … uhd.

Li dawiyê, ez hêvîdar im min ev xal bitemamî ronkir br jibo we û herwisa hûn jê bibînin û zimanê xweyî zikmakî ji nêzîk ve nas bikin û bi zimanê xweyî kurdî serbilind bin û şaneza bin û bawerkin kû zimanê gelek dewlemend û resene. Bi vê rêyê min xwast xizmet din ji zimanê me re bikin û herwisa gelê xwe huşyar bikim.

24 – 07 – 2023

******************